Het staakt-het-vuren heeft niet het gewenste effect in Jemen

De oorlog in Jemen duurt inmiddels al meer dan vijf jaar. Het land wordt geteisterd door oorlog, honger en dodelijke ziektes zoals cholera. Met 24 miljoen Jemenieten die hulp nodig hebben is het de grootste humanitaire ramp ter wereld. Hoe gaat het er nu? Welke invloed hebben acties vanuit Nederland om gezinnen in Jemen te helpen en is de situatie verbeterd door de Stockholm Agreement?

We praten over deze grote thema’s en het gewone dagelijkse leven (is dat er?) met CARE Jemen velddirecteur Johan Mooij.

De grootste humanitaire ramp ter wereld

In december vorig jaar is de Stockholm Agreement tot stand gekomen, een staakt het vuren. Welke invloed heeft dit op de huidige situatie in het land?

De internationale gemeenschap dacht dat de uitkomsten van de Stockholm Agreement zouden werken als een olievlek. Er werd een staakt-het-vuren akkoord gesloten voor Hodeidah (een
van de grootste en belangrijkste steden van het land) met de hoop dat de vrede zich verder zou verspreiden. Nu, ruim een half jaar later, moet ik zeggen dat die hoop helaas geen werkelijkheid is geworden. Ik was onlangs in Hodeidah en trof er een spookstad aan. Er zijn ontzettend veel mensen uit de stad gevlucht, niemand weet hoeveel het er precies zijn. De stad is omsingeld en je kunt er nog maar aan een kant in of uit.  De luchtaanvallen zijn dan wel gestopt als gevolg van de Stockholm Agreement, maar er zijn veel landmijnen en er wordt geschoten. Voor de onschuldige Jemenieten die er wonen maakt het geen verschil of ze nu omkomen door luchtaanvallen of landmijnen en beschietingen. Er zijn 32 frontlinies in Jemen, waarvan er bij 31 actief gevochten wordt. In veel opzichten is het geweld alleen maar opgelaaid. Er was hoop op zoveel meer.

Welk effect heeft dit op de bevolking?

“Ik woon en werk met mijn vrouw al jarenlang in Jemen en ken het land en de bevolking daarom goed. Ook CARE zit hier al lang, sinds 1993, dus ook op dat vlak is er veel kennis van het land. Wat ik merk is dat Jemenieten zich niet uit het veld laten slaan. Anders dan in Syrië, is vluchten ook  geen optie. Wel zijn er veel interne vluchtelingen (ontheemden) die hun heil elders in het land zoeken. Jemenieten kunnen dus ook niet anders dan doorgaan. Gek genoeg blijft Jemen ook een echte handelsnatie, wat het van oudsher ook altijd is geweest. Ondanks dat er door de oorlog veel bemoeilijkt wordt, vinden handelaren een manier om noodzakelijke goederen, zoals eten, het land in te krijgen.”

“Zorgen voor elkaar zit diep in de cultuur. Niet alleen voor het eigen gezin, maar ook schoonfamilie en andere aanverwante familieleden Mijn vrouw heeft wel eens gezegd: “Als er één Jemeniet doodgaat, dan sterven ze allemaal”. En zo is het in feite ook. Het niet kunnen onderhouden van hun gezin tast de waardigheid van de Jemenieten aan. Het allerkleinste beetje eten wordt nog met elkaar gedeeld. Veel mensen krijgen simpelweg al maanden of zelfs jaren niet meer betaald door hun werkgever of mogen niet meer werken in het buitenland. Zonder bron van inkomsten is er geen voedsel. En dat heeft niet alleen invloed op het gezin, maar dus wel 4-5 gezinnen die van 1 salaris werden onderhouden.”

Wat is volgens jou de oplossing?

“Zonder enige twijfel is dat natuurlijk een einde aan het geweld. Daarnaast weten wij, doordat wij al zo lang hier actief zijn, dat er geld in het systeem moet zijn om de handel op gang te houden. Zonder geld geen handel en zonder handel is er geen eten te koop en verhongeren de Jemenieten. Daarom geloven wij  als CARE heel erg in het bieden van voedselbudget. Dit houdt in dat gezinnen, die aan strikte eisen voldoen, maandelijks een bedrag krijgen om van te overleven. Het helpt niet alleen omdat ze simpelweg eten kunnen kopen, maar ook omdat het hen een stukje waardigheid geeft. Ze kunnen zelf naar de markt gaan en bepalen wat ze het hardst nodig hebben op dat moment. Dit kan bijvoorbeeld ook betekenen dat er voor een deel medicijnen mee worden gekocht. Ook bepalen ze zelf eventueel hoe en of ze dit verdelen over andere familieleden.

In gebieden waar de afstand tot winkels groot is het natuurlijk een stuk lastiger voor mensen. Dan zorgen we dat ze iets meer budget ontvangen zodat ze de reis van en naar de winkel kunnen bekostigen. Daarnaast worden er in samenwerking met andere goede doelen ook wel voedselpakketten uitgedeeld.”

De hoge inflatie was een groot probleem in Jemen. Hoe staat dat nu en welke rol speelt dit in de hulp die CARE biedt?

“Vorig jaar was het inderdaad zo dat de inflatie zo hoog was, dat niemand de torenhoge prijzen voor o.a. olie en meel niet kon betalen. Dan krijg je een vreemde situatie: er is wel eten, maar toch verhongeren mensen. De Wereldbank probeert nu de Rial te stabiliseren en dat heeft al wel effect: vorig jaar was de koers 800 Rial voor een dollar, nu is dat al gedaald naar 560. En dat is goed want het voedsel komt grotendeels uit het buitenland en een koerswisseling heeft dus direct impact op wat we voor  een X bedrag kunnen kopen.

Dit vangen we vanuit CARE ook op, door marktonderzoek te doen. En in dit geval is dit heel letterlijk: onze medewerkers gaan maandelijks naar de markt om de de actuele prijzen van basisvoedingsmiddelen te controleren. Op basis hiervan stellen we de hoogte van het voedselbudget vast. Zo zorgen we dat een gezin er ook echt van kan overleven.”

Welke impact hebben donaties uit Nederland in Jemen?

“Ik vind het geweldig om te zien dat mensen in Nederland geven aan gezinnen in Jemen. Bij elke honderd euro die ik zie binnenkomen denk ik weer: Daar kunnen we een gezin weer anderhalve maand van laten overleven. Jemen is voor Nederlanders natuurlijk ver weg, maar de mensen hebben dezelfde behoeftes als jij en ik. Ze hebben niets te maken met de hele politieke situatie en willen vrede en hun gezin onderhouden. Het feit dat andere mensen, zoals de CARE donateurs, zich om hen bekommeren geeft hoop.”

Je ziet dagelijks veel ellende. Ben je zelf nog hoopvol?

“Dat is een moeilijke vraag. Het probleem is dat het conflict is veel groter dan Jemen. Het land is een speelveld geworden van Iran,Saoedie Arabië en andere landen. Als het alleen om Jemen ging, was het denk ik allang opgelost. Ik hoop het alleen wel voor de mensen en het land. Gedurende de tijd dat ik hier woon ben ik van beiden gaan houden. Buiten de poltiek om kunnen we wel ons steentje bijdragen als mens.”

Ik ben trots dat we een van de grootste hulporganisaties in Jemen zijn. We bereiken maandelijks 1,5 miljoen mensen met hulp.

“Er zijn veel mensen die hulp hard nodig hebben (maar liefst 24 miljoen) maar verhalen van gezinnen zoals die van Atiqa stemmen mij hoopvol. Dit is waar ik, en wij als CARE, het voor doen.”

Johan Mooij