Geef vrouwen een plek aan tafel: Duurzame klimaatactie vereist gendergelijkheid

Klimaatverandering is een grote bedreiging voor ecosystemen en gemeenschappen wereldwijd. Daarom is het essentieel dat er op elk niveau van de samenleving aanpassingen plaatsvinden om deze te beschermen. Dit proces – ‘klimaatadaptatie’ – zorgt ervoor dat de schade door toedoen van klimaatverandering wordt beperkt en zelfs tegengegaan. Niet alleen individuen spelen hierin een rol, maar met name overheden moeten verantwoordelijkheid nemen, bijvoorbeeld door effectief klimaatbeleid te maken. Om ervoor te zorgen dat dit beleid duurzaam en rechtvaardig is, is het van groot belang dat vrouwen een gelijkwaardige plek aan besluitvormingstafel hebben.

Want ondanks dat het al lang bewezen is dat hun betrokkenheid essentieel is om dit te bereiken, is de weg naar hun gelijkwaardige en zinvolle participatie nog vaak traag en vol obstakels. Het nieuwe ‘A Seat at the Table’ rapport van CARE Frankrijk – geschreven in samenwerking met CARE Vietnam en het Stockholm Environment Institute (SEI) en gefinancierd door L’Oreal als onderdeel van het “She Grows The Future” initiatief – onderzoekt de huidige stand van zaken rondom gendergelijkheid in besluitvorming. Het rapport legt niet alleen bloot hoe vrouwen systematisch worden belemmerd, maar laat ook zien welke stappen we kunnen zetten richting gelijkwaardige participatie in besluitvorming op het gebied van klimaat. In dit artikel delen we de belangrijkste bevindingen van het onderzoek. Meer leren? Download dan het hele rapport!

Gendergelijkheid staat aan de basis van duurzaam klimaatbeleid

Eén van de meest opvallende bevindingen uit het rapport is dat genderongelijkheid in besluitvorming over klimaatadaptatie niet alleen al jaren een groot probleem is, maar dat het op sommige plekken zelfs erger is geworden vergeleken met de situatie voor de pandemie. Tijdens de COP28 in 2023 was bijvoorbeeld 34 procent van de nationale partijvertegenwoordigers vrouw, wat evenveel is als tijdens de COP18 – 10 jaar eerder.

Het rapport benadrukt dat als het aankomt op klimaatbesluitvorming, gelijkheid tussen vrouwen en mannen zowel een middel als een doel is. Aan de ene kant is gelijke participatie van groot belang in het creëren van duurzaam en rechtvaardig klimaatbeleid. Aan de andere kant is het een mensenrecht dat op zichzelf nagestreefd moet worden.

Maar het rapport maakt ook duidelijk dat gelijkwaardige besluitvorming meer inhoudt dan alleen gelijke deelname. Uit onderzoek blijkt namelijk dat op lokaal niveau – zelfs wanneer er evenveel mannen als vrouwen aan de tafel zitten – mannen de discussies domineren en uiteindelijk meer invloed op beslissingen hebben. Vrouwen zitten dan wel aan tafel, maar worden niet evenveel gewaardeerd.

Daarom raadt CARE aan om niet alleen de capaciteiten van vrouwen te versterken, maar ook te investeren in vrouwelijk leiderschap op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Kortom, het is ontzettend belangrijk om de initiatieven van vrouwen een podium te geven.

De kruising tussen verschillende obstakels

Het ‘A Seat at the Table’ rapport benadrukt ook dat inclusie – of uitsluiting – niet alleen beïnvloed wordt door gender, maar ook door andere identiteitskwesties. Zo hebben factoren als leeftijd, klasse en etniciteit een impact op iemands (beperkte) toegang tot hulpmiddelen, onderwijs, baankansen, tijd en uiteindelijk een leiderschapsrol. Het onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat vrouwen uit etnische minderheden vaak ervaren dat hun rol in de besluitvorming zinloos is.

Juist door hun unieke ervaringen kunnen gemarginaliseerde groepen een ander, waardevol perspectief bieden. Dat feit erkennen maakt een groot verschil. Het is niet alleen een morele verantwoordelijkheid om verschillende perspectieven mee te nemen in klimaatbeleid, maar ook op strategisch vlak is het van groot belang. Door de kennis en kunde van alle individuen die betrokken zijn in besluitvorming gelijkwaardig in te zetten, komen beleidsmakers samen tot een zo inclusief mogelijk klimaatbeleid.  

Het gebrek aan inclusie ondermijnt dus niet alleen gendergelijkheid, maar ook alle collectieve inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan. Uit het onderzoek blijkt dan ook dat de landen waar vrouwen beter vertegenwoordigd zijn in het parlement of congres, meer geneigd zijn om zich aan multilaterale klimaatafspraken te houden.

Structurele problemen vereisen structurele oplossingen

Uit het onderzoek van CARE Frankrijk blijkt ook dat de hardnekkigheid van genderongelijkheid in besluitvorming op het gebied van klimaatadaptatie voortkomt uit onderliggende, structurele problemen. Daarbij spelen vooral discriminerende houdingen, normen en waarden een grote rol. Dit geldt niet alleen voor vrouwen, want ook andere gemarginaliseerde groepen zoals inheemse gemeenschappen ervaren uitsluiting op basis van structurele problemen. En dat terwijl zij vaak unieke en essentiële kennis hebben over natuurbeheer en klimaatadaptatie.

Om gelijkwaardig en inclusief leiderschap te bereiken, moet er dus vooral op een structureel niveau iets veranderen. Het is belangrijk om niet alleen rechtvaardige en stimulerende omgevingen te creëren, maar ook om onderliggende sociale normen aan te pakken die de rol en impact van gemarginaliseerde groepen zoals vrouwen beperken.

Hoe? Allereerst door in vrouwen te investeren, hun capaciteiten te vergroten en ze bewust te maken van de kansen die er op lokaal en nationaal niveau liggen. Daarnaast door mannen en jongens in deze processen te betrekken – iets wat CARE al jaren doet – bijvoorbeeld door samen in gesprek te gaan over onbewuste vooroordelen en hen bewust te maken van de waardevolle bijdragen die vrouwen kunnen leveren in beleidsvoering.

CARE biedt vrouwen een plek aan tafel op de COP29

Met het oog op de COP29 in november, waar er belangrijke beslissingen gemaakt worden over onder meer klimaatfinanciering, is 2024 is een cruciaal jaar voor klimaatonderhandelingen over gender. “De noodzaak is nooit groter geweest,” zegt Sofia Sprechman, secretaris-generaal van CARE International. “We moeten erkennen dat het niet alleen vanuit moreel oogpunt belangrijk is om vrouwen gelijke kansen te geven, maar het is ook een strategische vereiste voor effectieve en duurzame klimaatactie. Als we iedereen de kans geven om actief bij te dragen, bouwen we sterkere en inclusievere gemeenschappen die beter bestand zijn tegen de gevolgen van het veranderende klimaat.”

Benieuwd naar meer? Klik hier om het volledige rapport te lezen.